Cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye 1 Kasım 1937 yasama yılında Doğu Anadolu Büyük Millet Meclisi tarihinin açılış konuşmasında büyük bir üniversite kurmanın gerekliliğini ifade ederek, bu konuda çalışmalara başlanması talimatını vermişti. 1 Kasım 1950’de Büyük Millet Meclisi’nin açılış konuşmasında 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından tekrar gündeme getirildi. Bu uyarı üzerine 2. Menderes Hükümeti konuyu programına dahil etti ve Milli Eğitim Bakanlığı üniversite ofislerinden 11.6.1951 tarih ve XIV / 5366 numaralı üniversite başkanlıklarına mektup göndererek “doğu illerinde bir yükseköğrenim ve kültür merkezi vücuda getirmek” konusunda çalışmak üzere bir Bilim Komisyonu kurulmasını istedi. 

Sonunda heyet kararını verdi ve heyet tarafından hazırlanan rapor dikkate alınarak Erzurum’da bir üniversite kurulmasına başlandı. Doğu Üniversitesi’nin Kurulması Hakkında Kanun Tasarısı 25.2.1953 tarihinde 6059 sayılı kanunla çıkarılmıştır. Bir süre sonra Prof.Dr. Milli Eğitim Bakanlığı sırasında 10.3.1954 tarihli 6373 sayılı Kanun ile Doğu’da kurulmasına karar verilen Üniversite’ye “Atatürk Üniversitesi” adı verilmiştir. Bu komite 1955-1957 yılları arasında üç yıl çalıştı ve Üniversite Kanunu taslağını hazırladı. Bu yasa tasarısı 31.5.1957 tarihinde 6990 sayılı Büyük Millet Meclisinde çıkarılmış ve Resmi Gazete’de yayımlanarak 7.6.1957 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Böylece Atatürk Üniversitesi resmi olarak 7 Haziran 1957’de kuruldu.